Điều tra - Giai đoạn tố tụng cần chặt chẽ (Lượt xem: 670)

       Hầu hết các vụ án hình sự được khởi tố, các bên liên quan và cơ quan tiến hành tố tụng đều mong muốn tội phạm phải bị trừng phạt, song thực tế bởi nhiều nguyên nhân, đôi khi vụ án bị kéo dài, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ, dẫn đến phát sinh khiếu nại, nhưng khác với các khiếu nại hành chính, đây là những khiếu nại trong hoạt động tư pháp, được quy định trình tự, thủ tục chặt chẽ và các cơ quan tố tụng phải tuân thủ nghiêm túc. Ông Nguyễn Việt Hoàn, Phó Viện Trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Sóc Trăng, cho biết: “Khiếu nại tư pháp là việc công dân hay tổ chức xã hội đề nghị cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát, Tòa án, cơ quan thi hành án xem xét sửa chữa một việc làm hoặc là thay đổi một quyết định trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án mà công dân hay tổ chức xã hội cho rằng việc làm hay quyết định đó là không đúng theo pháp luật, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức xã hội đó. Nội dung khiếu nại trong hoạt động tư pháp là khiều nại tính tư pháp của quyết định tố tụng, hành vi tố tụng. Về phạm vi thì khiếu nại trong hoạt động tư pháp giới hạn trong một số hoạt động nhất định của cơ quan và người tiến hành tố tụng, như tố tụng hình sự, dân sự, hành chính, thi hành án hình sự, dân sự và hành chính cũng như thi hành tạm giữ tạm giam và khiếu nại trong trình tự thủ tục xem xét, quyết định các biện pháp xử lý hành chính tại Toàn án nhân dân”.

Phiên tòa sơ thẩm giải quyết tranh chấp dân sự

Thực tế trong hoạt động tố tụng hình sự những năm qua, việc tạm đình chỉ điều tra được Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh quan tâm và tổ chức nhiều chuyên đề rút kinh nghiệm khá chặt chẽ, bởi đây là một giai đoạn điều tra, mà do những lý do khách quan cơ quan điều tra phải tạm dừng các hoạt động điều tra mà chưa đưa ra kết luận, nhằm hạn chế tối đa khả năng kéo dài thời hạn điều tra khi không cần thiết, đồng thời khắc phục việc lạm dụng thời hạn điều tra. Mặt khác, tạm đình chỉ điều tra còn nhằm khắc phục hiện tượng quá tải, tồn đọng án ở khâu điều tra khi có những yếu tố bất khả kháng, đồng thời cũng sẽ giúp cơ quan điều tra giảm bớt khả năng phải xin gia hạn điều tra để tiến hành các hoạt động điều tra cần thiết khác. Với tầm quan trọng như vậy, nên luật quy định những trường hợp tạm đình chỉ điều tra, những điều kiện để tạm đình chỉ điều tra và trình tự, thủ tục thực hiện việc tạm đình chỉ điều tra được xem như là một giai đoạn, một quá trình mà trong đó cơ quan Viện Kiểm sát đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Ông Nguyễn Việt Hoàn, Phó Viện Trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Sóc Trăng, cho biết: “Khiếu nại đối với quyết định tạm đình chỉ điều tra là khiếu nại về hoạt động tư pháp. Trong giai đoạn điều tra vụ án, thì tạm đình chỉ được cơ quan điều tra áp dụng khi có đủ các điều kiện cụ thể được quy định tại Điều 160 Bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2003. Trong trường hợp đã trưng cầu giám định, nhưng cơ quan chuyên môn chưa có kết quả giám định mà hết thời hạn điều tra thì tạm đình chỉ điều tra. Trong trường hợp vụ án có nhiều bị can mà lý do tạm đình chỉ điều tra không liên quan đến tất cả các bị an trong cùng một vụ án, thì có thể tạm đình chỉ điều tra đối với từng bị can, còn nếu không biết bị can đang ở đâu thì cơ quan điều tra phải ra quyết định truy nã trước khi ra quyết định tạm đình chỉ điều tra”.

Theo thống kê chung, giai đoạn từ năm 2014 đến nay, toàn tỉnh còn hơn 260 vụ án tạm đình chỉ điều tra, chủ yếu là các tội về xâm phạm sở hữu, trật tự xã hội, trong đó nếu như do bị can bỏ trốn hơn 50% vụ việc thì phần còn lại cũng khó xác định bị can. Vấn đề này trong hội thảo chuyên ngành nhiều đại biểu, nhất là cơ quan điều tra hai cấp đã có nhiều tham luận khá sát sao để rút kinh nghiệm, nhằm đảm bảo quá trình điều tra phải tái hiện khách quan vụ việc, đúng người đúng tội, tránh oan sai. Bởi thực tế ngoài những trường hợp phạm pháp quả tang thì hầu như tội phạm đã hoàn thành cơ quan điều tra mới nhận được tin báo, chưa kể có những bị can hành vi rất xảo quyệt, gây khó khăn cho quá trình điều tra, cho nên nếu như phải cân nhắc thận trọng đôi khi không đủ thời gian, còn nếu như chủ quan, qua loa thì dễ dẫn đến oan sai, sót người lọt tội.  

Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự

Những năm qua, hầu hết án hình sự đều được các cơ quan tiến hành tố tụng hai cấp trong tỉnh thực hiện nghiêm túc và đúng thời gian, tuy nhiên cũng còn một số trường hợp phải qua nhiều lần xét xử và phải điều tra bổ sung theo yêu cầu tố tụng, điều này cho thấy dù chất lượng công tác điều tra đã được nâng lên, nhưng vẫn còn những hạn chế nhất định, có những hạn chế cấp phúc thẩm khắc phục được, song cũng có những hạn chế không khắc phục được và phải điều tra bổ sung. Những trường hợp này vụ án mặc dù có thể bị kéo dài nhưng đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, người có tội bị pháp luật xử phạt và công luận cũng đồng tình. Ông Nguyễn Việt Hoàn, Phó Viện Trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Sóc Trăng, nêu rõ: “Theo quy định tại Điều 36 của Bộ Luật Tố tụng hình sự, năm 2003, Viện Kiểm sát có quyền hủy bỏ các Quyết định không có căn cứ và trái pháp luật của cơ quan điều tra. Việc xác định thế nào là không có căn cứ thì phải đối chiếu với các trường hợp đã nêu theo quy định tại Điều 160 Bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2003; nếu cơ quan điều tra không thực hiện thì Viện Kiểm sát thực hiện quyền của mình đó là quyền kiến nghị, kháng nghị hoặc báo cáo cấp trên để thực hiện nghiêm túc quy định pháp luật”.  

Điều tra tội phạm là hoạt động mà người dân luôn đặt niềm tin vào cơ quan điều tra, vì vậy dù có lý do khách quan nào đó mà tạm đình chỉ điều tra cũng sẽ làm cho người dân thấy hụt hẫng, dư luận khác nhau, cho nên khi tuân thủ quy định tố tụng, tạm đình chỉ điều tra đủ căn cứ pháp luật sẽ là giải pháp căn cơ để ứng xử và áp dụng pháp luật cũng như để người dân an tâm lao động sản xuất./.

Quang Nhuần